podlist.gr

Χίλιες και μία λέξεις, με τον Πάνο Δημάκη
Pod.gr

Χίλιες και μία λέξεις, με τον Πάνο Δημάκη

Βιβλία Εκμάθηση Γλωσσών Κοινωνικές Επιστήμες

To «Χίλιες και μία λέξεις» είναι το podcast που θα σας κάνει να αγαπήσετε λίγο περισσότερο την ελληνική γλώσσα․ Θα ανακαλύψετε τον θαυμαστό κόσμο των λέξεων και πώς πήραν τη σημασία τους․ Τι σχέση έχει το «περιβόλι» με το «βέλος», το «βουλιάζω», τον «διάολο» και το «εμβόλιο»; Και τι κοινό έχει άραγε η «αίθουσα» με την Αιθιοπία και τον Αίσωπο; Μετά από κάθε εκπομπή, δεν θα πιστεύετε τις διασυνδέσεις μεταξύ των λέξεων στη μαγική χώρα των ελληνικών․ Κι αν είναι να είστε περήφανοι για τη γλώσσα μας, τώρα θα ξέρετε για ποιον λόγο․

επεισόδια 66
διάρκεια 22 ώρες
συχνότητα κάθε 2 εβδομάδες
επεισόδιο πριν
ηλικία
προσθήκη πριν

Από το στόμα σου και στου θεού τ΄ αυτί

Ένα επεισόδιο για τα μέρη του προσώπου! Μάθετε τι συμβολίζουν το Ω και το Ρ στο πιο δυσπρόφερτο επάγγελμα στα ελληνικά: τον ΩΡΛ ή ωτορινολαρυγγολόγο. Τι είναι ο κανθός του ματιού και πώς λέγεται η γριά φαφούτα στα αρχαία ελληνικά; Ποιου ελληνικού νησιού το αρχικό όνομα ήταν Γαϊδουροσάγονο; Και τι σχέση έχουν τα μαξιλάρια με τα μάγουλα; Σας υποδέχομαι με πρόσωπο γελαστό!

Για τα μάτια του κόσμου

Ίσως η πιο σημαντική αίσθηση είναι η όραση! Κι έτσι, σήμερα μιλάμε για τα μάτια. Το βλέπω και το σκέπτομαι όντως σήμαιναν αρχικά στρέφω το κεφάλι μου (για να δω); Ποιο είναι το μαγικό ρήμα ορώ που μας δίνει αμέτρητες λέξεις από το όραμα, τον καθρέφτη και τον οφθαλμό ως το είδωλο, την όψη και τον Κύκλωπα; Και ποια σχέση έχει το κοιτάζω με το… κρεβάτι; Καλωσήρθατε στο βασίλειο των ματιών.

Για τα λεφτά τα κάνεις όλα

Τα λεφτά κάνουν τον κόσμο να γυρίζει, λέει το τραγούδι. Βέβαια, εγώ θα έλεγα ότι τον κάνει να γυρίζει η αγάπη αλλά κακά τα ψέματα, το χρήμα δεν το εμίσησε κανείς. Δεν είναι κακό να υπάρχει, αρκεί να το έχεις βγάλει τίμια και όχι εις βάρος των άλλων. Μετά από αυτό το κήρυγμα από άμβωνος από τον παπα-Γεράκη, να σας παρουσιάσω το σημερινό θέμα, που είναι το… χρήμα!

Δώσε και σώσε

Είχατε ένα υπέροχο καλοκαίρι! Γεμάτο συγκινήσεις! Ήταν ένα δώρο για σας, ένα δώρο που βγαίνει από το πανάρχαιο ρήμα δίδωμι, το δίνω! Πώς η δόση από ποσότητα κατέληξε να δηλώνει μια χρονική περίοδο; Γιατί τα ανέκδοτα έχουν την ίδια ρίζα με το εκδοτήριο των εισιτηρίων και γιατί ο προδότης βγαίνει μπροστά; Επίσης, μάθετε τη συγκλονιστική ετυμολογία των λέξεων σκορ και τραγιάσκα. Νέα σεζόν, λοιπόν!...

Πάμε όλοι μαζί σε μια παραλία

Μπορεί η λέξη μπιτσόμπαρο να μην υπήρχε στα αρχαία Ελληνικά μα οι λέξεις άμμος, ωκεανός και κύμα είναι ίδιες και απαράλλακτες χιλιάδες χρόνια. Μα ποια σχέση έχουν μεταξύ τους τα κύματα με τα κουκιά και πώς η Κολομβία σχετίζεται με ρήμα κολυμπώ; Μάθετε τι είναι το αντιδάνειο αλλά και πώς η ιταλοπρεπής λέξη μπράτσο δεν είναι και τόσο ιταλική τελικά. Ελάτε μαζί μου στην παραλία, στο τελευταίο...

Φρούτα 2: ένα juicy επεισόδιο

Πολλά τα φρούτα, λίγος ο χρόνος, εξού το δεύτερο επεισόδιο για τους υπόλοιπους καρπούς (και τους ξηρούς)! Με ποιο φρούτο έμοιαζε το πραγματικό επώνυμο της Τζένης Καρέζη; Ποιος καρπός έκανε πλούσια την Ελλάδα και όταν ήρθε μια κρίση παραλίγο να την καταστρέψει; Ποια γλωσσική σχέση έχουν τα ποντίκια με τα φουντούκια και ποιο φρούτο στην κυριολεξία σημαίνει "αυτό που είναι σαν αίμα;" Ελάτε μαζί...

Καλό φρούτο είσαι κι εσύ

Καλοκαιράκι έχουμε και ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για τα φρούτα! Τι καλύτερο από λίγο καρπουζάκι μετά από το μπιφτέκι, να φύγει και η κρεατίλα; Βέβαια, θα μιλήσουμε για πολλά φρούτα, όχι μόνο για τα καλοκαιρινά. Γιατί οι αρχαίοι αποκαλούσαν τα μισά φρούτα μήλα; Τι ετυμολογική σχέση έχει το κυδώνι με τα Χανιά; Με ποια παλιοκουβέντα έμοιαζε η λέξη απίδι και προτιμήθηκε η λέξη αχλάδι; Ακολουθήστε με...

Τα πάντα ρει

Ο Ηράκλειτος το είπε (ή κάπως έτσι τέλος πάντων) πριν χιλιάδες χρόνια. Αυτό το ρει είναι από ένα τόσο δα μικρό ρήμα, το ρέω, που μας δίνει λέξεις όπως ροή, ρεύμα και ρυθμός. Μα τι σχέση έχει το υπέροχο ρόδι με το όχι και τόσο υπέροχο ρήμα ρεύομαι; Κατά τον ρουν των γεγονότων και εν τη ρύμη του λόγου, θα περιπλανηθούμε στα μονοπάτια του ρέω!

Περπατώ εις το δάσος όταν ο λύκος δεν είναι εδώ

Είδαμε ήδη τα οικόσιτα ζώα, ας δούμε τώρα μερικά από τα άγρια ζώα: Λύκοι, αλεπούδες, γεράκια και ζαρκάδια θα παρελάσουν μπροστά σας αποκαλύπτοντας από πού βγαίνει το όνομά τους. Μα είναι δυνατόν; Οι σκίουροι λέγονται έτσι επειδή η ουρά τους κάνει σκιά; Οι κουκουβάγιες ήταν σημάδι κακοτυχίας και για τους αρχαίους; Έλεγαν και οι αρχαίοι "Άει στον κόρακα"; Ελάτε, λοιπόν, μαζί μου στο θαυμαστό...

Το τροπάριο της Κασσιανής και η άτροπος μοίρα

Τι σχέση μπορεί να έχει ένα τροπάριο, όπως αυτό της Κασσιανής, με τον πολύτροπο Οδυσσέα και τη Μοίρα Άτροπο, που έκοβε το νήμα της ζωής των ανθρώπων στην ελληνική μυθολογία; Ελάτε μαζί μου σε μια συναρπαστική γλωσσική Οδύσσεια μέσα από λέξεις όπως υποτροπιάζω, ευτράπελος και ντροπή. Το να γνωρίζεις τη γλώσσα σου είναι τρόπαιο. Να κι άλλη μια λέξη από το σπουδαίο ρήμα τρέπω!

Δαγκωτό και μονοκούκι

Οι εκλογές είναι η γιορτή της δημοκρατίας και εδώ είμαστε να μιλήσουμε για το πώς πήραν το όνομά τους η κάλπη, η ψήφος αλλά και η Βουλή. Γιατί λέμε «τον μαύρισαν» οι ψηφοφόροι; Από πού βγήκε το μονοκούκι και το δαγκωτό; Ένα ποδέκαστο (podcast) με πολλές λέξεις αλλά και απίστευτα περιστατικά από την εκλογική ιστορία του τόπου μας.

Ένα καυτό επεισόδιο

Οι εκλογές είναι προ των πυλών, οπότε τι πιο ταιριαστό από ένα επεισόδιο για το σεξ! Καυτό, λάγνο μα και ρομαντικό και τρυφερό, μιας και σας μιλάω επίσης για τον έρωτα και την αγάπη και όλες τις μαγικές λέξεις που περιγράφουν τα πιο γλυκά συναισθήματα.

Ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος

«Ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος» είπε ο Μένιππος στον Χάροντα, όταν δεν είχε να του δώσει τον οβολό που όφειλε να του δώσει αφού τον πέρασε με τη βάρκα του από τον Αχέροντα. «Δεν μπορείς να πάρεις κάτι από εκείνον που δεν έχει!» Είχε και τα δίκια του ο Μένιππος. Υποδεχθείτε το λαμβάνω, το ρήμα που μας χάρισε το λάφυρο, την Ανάληψη, τη συλλαβή αλλά και τον εργολάβο!

Βρες τα αυγά και τα πασχάλια

Μήπως τα τσουρέκια, ο οβελίας (το αρνί ντε!) και το κοκορέτσι γίνονται πιο εύγευστα αν γνωρίζεις την ετυμολογία τους; Ακόμα κι αν δεν συμβαίνει αυτό, σε αυτό το επεισόδιο θα ανακαλύψουμε την πραγματική σημασία λέξεων όπως έαρ, δεύρο και δεύτε, αλλά επίσης τη σχέση του ψέλνω με το ψηλαφώ. Κάντε πιο ανεκτή την περίοδο της νηστείας με λίγη χορταστική γνώση!

Μας ξεντρούλιαναν τα κλαρίνα: Το πελοποννησιακό ιδίωμα

Καλώς ήρθατε στον κόσμο που τα κλαρίνα σε ξεκουφαίνουν στα πανηγύρια το καλοκαίρι, εκεί που τα γάργαρα νερά κυλούν από τις πέτρινες βρύσες, που στα δάση ζει ο Πάνας και στους κάμπους και τις πλαγιές βελάζουν πράα πρόβατα. Σε αυτό το επεισόδιο ο Πάνος Δημάκης σας υποδέχεται στο βασίλειο της ορεινής Πελοποννήσου και σας συστήνει το χωριό του, τα Βέρβενα Αρκαδίας, και το ιδίωμά τους, για να δείτε...

Το μοναστήρι να ΄ν καλά!

Ύστατο καταφύγιο για κάποιους, το μοναστήρι έρχεται από το «μονάζω». Αυτό από τη λέξη «μόνος», που με τη σειρά του έρχεται από το «μένω». Καλώς ήρθατε σε αυτό το ρήμα που θα σας εκπλήξει με τις λέξεις που γέννησε. Μα ακόμα περισσότερη θα είναι η έκπληξη από το αδερφάκι του, το «νέμω». Τι σχέση έχει η Νεμέα με τον νόμο; Πώς συνδέονται η νέμεση με το νόμισμα;

Πες μου τ’ όνομά σου, να σου πω ποιος είσαι!

Πώς σας λένε; Βαγγέλη ή Αγαμέμνονα; Δέσποινα ή Κλειώ; Όπως και να είναι το όνομά σας, κάτι σημαίνει. Αυτό το επεισόδιο θα σας αποκαλύψει την κρυφή έννοια που φέρει αυτή η λέξη που σας συντροφεύει όλη τη ζωή σας. Με μια εξαίρεση: σήμερα μιλάμε μόνο για ονόματα με ελληνική προέλευση. Ελάτε μαζί μου σε ένα ταξίδι στον χρόνο!

Ύπαγε οπίσω μου Σατανά

Σίγουρα λέτε όλοι αυτή τη φράση όταν θέλετε να αποφύγετε έναν πειρασμό που σας κοιτάει λάγνα, ακόμα κι αν είναι ένα ζουμερό μπέργκερ. Μα ξέρατε ότι το υπάγω μάς δίνει το διάσημο ρήμα πηγαίνω και το άγω με τη σειρά του μας χαρίζει τόσο διαφορετικές λέξεις όπως άγριος, αγώνας, αγελάδα, φορτηγό, άμαξα αλλά και ο αγροφύλακας; Θα είμαι ο ξεναγός σας (κι άλλη λέξη από το άγω) σε αυτό το μαγικό ταξίδι...

Γιατί να είμαστε περήφανοι για τη γλώσσα μας;

Μια συζήτηση με τον Νίκο Παντελίδη, Καθηγητή Ιστορικής Γλωσσολογίας, δεν φτάνει! Part 2 λοιπόν! Γιατί έχουμε την τάση να κοροϊδεύουμε τις διαφορετικές προφορές της γλώσσας μας; Τι συμβαίνει με τις ξένες λέξεις στα Ελληνικά και πόσο θολό είναι το τοπίο; Είναι εύκολη η εκμάθησή τους; Και τέλος, γιατί μπορούμε να είμαστε περήφανοι για τη γλώσσα που μιλάμε; Ελάτε μαζί μου σε ένα ταξίδι στον...

Πριν αλέκτωρ λαλήσει τρις

Το πρόβατον βληχάται, ο ίππος χρεμετίζει, ο κύων αλυκτά, ο χοίρος γρυλλίζει, ο βους μυκάται και ο όνος ογκάται! Κι όσο τα εξημερωμένα ζώα μας κάνουν αισθητή την παρουσία τους με τις υπέροχες φωνές τους, σας καλώ σε ένα ταξίδι με γάτες και προβατάκια, κόκορες και γουρουνάκια μέσα από τη γλώσσα! Θα σας πω για το age shaming που κάνουν στις γίδες, για τον ρατσισμό για τη νοημοσύνη των αλόγων αλλά...