podlist.gr

«Ό,τι είναι πάνω είναι όπως αυτό που είναι κάτω και ό,τι είναι κάτω είναι όπως αυτό που είναι πάνω» – Κυμβάλειον

Η Αρχή της Αντιστοιχίας είναι από τις πιο γνωστές και συγχρόνως παρεξηγημένες αρχές της ερμητικής διδασκαλίας. Η φράση «Ό,τι είναι πάνω είναι όπως αυτό που είναι κάτω» έχει περάσει στην ποίηση, στον αποκρυφισμό, μην ξεχνάμε ότι και στο «Πάτερ ημών» λέει: «Ως εν ουρανώ και επί της γης» «Ό,τι είναι στον ουρανό είναι και στη γη» ακόμα και στη λαϊκή σοφία, αλλά λίγοι κατανοούν το βάθος της. Αυτή η αρχή περιγράφει κάτι θεμελιώδες: ο κόσμος δεν είναι ένα χαοτικό σύνολο ασύνδετων πραγμάτων, αλλά μια ιεραρχημένη ενότητα, όπου όλα τα επίπεδα της ύπαρξης αντιστοιχούν μεταξύ τους. Αυτό σημαίνει ότι τα φαινόμενα της ύλης, της ψυχής και του πνεύματος δεν είναι απομονωμένα, αλλά αντανακλούν το ένα στο άλλο.

Τι εννοούμε με τα «πάνω» και τα «κάτω»;

Όταν το Κυμβάλειον μιλά για το «πάνω» και το «κάτω», δεν αναφέρεται κυριολεκτικά σε χωρική κατεύθυνση. Το «πάνω» αφορά τα ανώτερα επίπεδα της πραγματικότητας – πνευματικά, νοητικά, αιτιακά. Το «κάτω» αφορά τα πιο υλικά, αισθητά ή γήινα επίπεδα. Αντικατοπτρίζοντας το ένα το άλλο, λειτουργούν σαν καθρέφτες σε διαφορετικές διαστάσεις. Ο άνθρωπος, για παράδειγμα, δεν είναι μόνο σώμα, ούτε μόνο σκέψη, ούτε μόνο ψυχή – είναι όλα αυτά μαζί και ό,τι εκδηλώνεται σε ένα επίπεδο αντανακλάται και στα υπόλοιπα.

Ένας συμπαντικός καθρέφτης

Η αρχή αυτή μας προσφέρει έναν κοσμικό χάρτη. Αν μπορώ να καταλάβω κάτι στο μικρό, μπορώ να το κατανοήσω και στο μεγάλο. Αν κατανοήσω τον εαυτό μου, μπορώ να αρχίσω να καταλαβαίνω τον κόσμο – γιατί τα πρότυπα που διέπουν το ένα, διέπουν και το άλλο. Δεν είναι μεταφορά ή ποιητική έκφραση – είναι ένας νόμος συμμετρίας, που λέει πως το μέρος φέρει τη δομή του όλου.

Όπως μέσα, έτσι και έξω. Όπως έξω, έτσι και μέσα.

Όπως στον μικρόκοσμο, έτσι και στον μακρόκοσμο.

Παράδειγμα: Ο άνθρωπος ως μικρόκοσμος

Ας πάρουμε ένα παράδειγμα για να δούμε πώς λειτουργεί αυτή η αρχή.

Ο άνθρωπος, στην ερμητική παράδοση, θεωρείται μικρογραφία του Σύμπαντος. Ό,τι υπάρχει στο σύμπαν — δύναμη, νόηση, ενέργεια, ζωή — υπάρχει και στον άνθρωπο, απλώς σε μικρότερη ή διαφορετική κλίμακα. Το σώμα μας έχει όργανα, συστήματα, κυκλοφορία· ο κόσμος έχει ηπείρους, οικοσυστήματα, ωκεανούς και ροές ενέργειας. Ο εγκέφαλος έχει δίκτυα· το σύμπαν έχει γαλαξίες. Ο άνθρωπος αισθάνεται, σκέφτεται, δημιουργεί· το ίδιο και το «παν» σκέφτεται, εκδηλώνεται, γεννά. Ο άνθρωπος σκέφτεται καταστροφικά, μόνο καταστροφές έχει, σκέφτεται ευλογίες αυτό θα έχει. Ο άνθρωπος είναι ο αρχιτέκτονας της ζωής του. Μόνο ο ίδιος φτιάχνει τη δυστυχία ή την ευτυχία του. Αυτό δεν είναι συμβολισμός – είναι μια λειτουργική αντιστοιχία. Στο βαθμό που γνωρίζεις τον εαυτό σου, γνωρίζεις το σύμπαν. Όπως είπε και ο Σωκράτης:

«Γνώθι σαυτόν και γνώση του κόσμου θα έρθει»

Πρακτική σημασία της αρχής

Αυτή η αρχή δεν είναι μόνο φιλοσοφική – έχει πρακτικές συνέπειες. Αν στο υλικό επίπεδο η ανισορροπία δημιουργεί ασθένεια, το ίδιο ισχύει και στο ψυχικό επίπεδο. Αν καθαρίζεις το σπίτι σου εξωτερικά, χρειάζεται να το κάνεις και εσωτερικά – στο νου, στην καρδιά, στις σκέψεις. Αν θέλεις ειρήνη γύρω σου, χρειάζεται πρώτα να βρεις ειρήνη μέσα σου. Το ένα αντανακλά το άλλο.

Το ίδιο και στην πνευματική άσκηση: ο ερμητιστής που εργάζεται στον εαυτό του, δεν αποκόπτεται από τον κόσμο. Αντίθετα, επειδή ο μικρόκοσμος επηρεάζει τον μακρόκοσμο, η εσωτερική του μεταμόρφωση συμβάλλει στο να αλλάξει και ο κόσμος. Δεν είναι σύμπτωση που σε όλες τις παραδόσεις ο σοφός θεωρείται ευεργέτης της ανθρωπότητας: δουλεύει «μέσα» αλλά ενεργεί «έξω».

Σχέση με τις άλλες αρχές

Η Αρχή της Αντιστοιχίας σχετίζεται στενά με την Αρχή της Νοητικότητας. Αν όλα είναι νοητικά, τότε η αντιστοιχία δεν είναι τυχαία — είναι αναγκαία. Ολόκληρη η δημιουργία είναι ένας ζωντανός ιστός σκέψης, όπου κάθε σημείο καθρεφτίζει τα άλλα. Αυτή η σύνδεση εξηγεί γιατί τα «μυστήρια» και τα «απόκρυφα» δεν...