Να λες ιστορίες για να γιατρεύεσαι: Η αφήγηση ως ψυχική πράξη
Μια φορά κι έναν καιρό, ένας άνθρωπος πληγωμένος δεν μπορούσε να μιλήσει για τον πόνο του. Ώσπου του είπαν μια ιστορία. Δεν ήταν δική του – αλλά του έμοιαζε. Και τότε, κάτι μέσα του αναστέναξε: «Δεν είμαι μόνος».
Αυτό είναι η θεραπευτική δύναμη της αφήγησης.
Η ιστορία, όταν λέγεται με αλήθεια, δεν είναι απλώς λόγος – είναι πράξη ψυχής. Όπως γράφει ο Ζακ Σαλόμ στο βιβλίο του «Μύθοι που θεραπεύουν, μύθοι που εκπαιδεύουν», ο μύθος λειτουργεί σαν αλχημεία: συνδέει, φωτίζει, λυτρώνει. Δεν χρειάζεται να εξηγεί· αρκεί να αγγίζει.
Η αφήγηση ως πρωταρχική θεραπεία
Πριν υπάρξει ψυχολογία, υπήρχε αφήγηση. Στις κοινότητες των ανθρώπων, από την Αφρική έως την Πολυνησία, το πρόβλημα γινόταν ιστορία κι η ιστορία γινόταν γέφυρα. Δεν υπήρχε «θεραπευτής» – υπήρχε αφηγητής. Κάποιος που ήξερε να δώσει μορφή στο άμορφο, λέξεις στο ανείπωτο.
Η αφήγηση δημιουργεί ένα προστατευτικό πλαίσιο: «Σαν να μιλάς για άλλον – μα είναι δικό σου». Εκεί, η ψυχή μπορεί να πει όσα δεν τολμά σε γυμνό διάλογο. Ο Σαλόμ σημειώνει: «Οι μύθοι αποκαθιστούν το πληγωμένο φαντασιακό» – ξαναδίνουν χρώμα στη θαμπή πλευρά της εμπειρίας.
Ιστορίες που φέρνουν ειρήνη μέσα μας
Ο θεραπευτικός λόγος δεν είναι διδασκαλία. Δεν λέει «πρέπει». Δεν δίνει συνταγές. Αντίθετα: προσφέρει νόημα. Όταν ακούς ένα παραμύθι, δεν σου λέει τι να κάνεις – σου λέει ότι είναι δυνατό να αλλάξεις. Σου δείχνει, συμβολικά, πως η μεταμόρφωση είναι φυσική διαδικασία: έρχεται μέσα από δοκιμασίες, σκοτάδια, θάνατο και αναγέννηση. Ακριβώς όπως στον ψυχικό σου κόσμο.
Οι μύθοι, κατά τον Σαλόμ, «βοηθούν στην υπέρβαση των εσωτερικών συγκρούσεων» και «στη συμφιλίωση με διαφορετικές πτυχές του εαυτού». Δεν τις εξαλείφουν – τις συνθέτουν. Και σ’ αυτό, μοιάζουν με την ψυχοθεραπεία: δεν σε αλλάζουν σε άλλον· σε βοηθούν να συναντήσεις τον εαυτό σου αλλιώς.
Ο μύθος ως καθρέφτης και καθαρτήριο
Η αφήγηση είναι καθρέφτης. Όχι κυρτός – ούτε επίπεδος. Είναι καθαρτήριος. Μέσα σε αυτή, μπορείς να ξαναδείς τη ζωή σου με άλλο φως. Μπορείς να «παίξεις» τα δύσκολα με λόγια, όπως κάνει το παιδί όταν επαναλαμβάνει μια τρομακτική σκηνή στο παιχνίδι του.
Στις αφηγήσεις ομάδων, όπως στη δραματοθεραπεία ή την αφήγηση σε κύκλους, αυτό είναι κοινό: η ιστορία γίνεται κοινός τόπος. Ο καθένας βρίσκει κάτι δικό του – χωρίς να το απαιτεί. Η φαντασία λειτουργεί σαν καταλύτης. Η αφήγηση γίνεται «χώρος φιλοξενίας του ασυνείδητου», κατά τα λόγια του Ζορζ Ζαν.
Επικοινωνία με τον πιο αληθινό μας εαυτό
Όταν λέμε ιστορίες, επικοινωνούμε όχι μόνο με τον άλλον – αλλά και με τον εαυτό μας. Ο Σαλόμ επισημαίνει: «Οι ιστορίες συνδέουν γεγονότα, τραύματα, ρόλους. Ενώνουν τα σκόρπια κομμάτια της ύπαρξής μας». Γι’ αυτό και η αφήγηση δεν είναι πολυτέλεια. Είναι ψυχική πράξη. Μπορεί να ακουστεί υπερβολικό, αλλά είναι αλήθεια: μια καλή αφήγηση μπορεί να είναι πιο θεραπευτική από μια συμβουλή. Γιατί δεν μιλά στη λογική – μιλά στο υπαρξιακό. Δεν λέει τι να κάνεις – σου ψιθυρίζει ποιος μπορείς να είσαι.
Σε έναν κόσμο όπου όλα πρέπει να εξηγούνται, η αφήγηση προσφέρει ένα δώρο: την ποίηση του ανεξήγητου. Δεν είναι χάπια ούτε δόγματα. Είναι ιστορίες με αλήθειες κρυμμένες μέσα τους. Αλήθειες που, αν τις ακούσεις σωστά, σε γιατρεύουν.
Κι όπως λέει ο Σαλόμ: «Οι μύθοι επιτρέπουν να λέμε και να ακούμε τα ανείπωτα». Γι’ αυτό, να λες ιστορίες. Όχι μόνο για τους άλλους. Αλλά για να γιατρευτείς κι εσύ.
Η ιστοσελίδα μου
Τα Podcast μου:
